آیه ۱۸۷ . بیان مقررات شب‏هاى رمضان و هشدار به رعایت قوانین الهى‏ ۲

سنت مردم درباره جماع در رمضان   5

مراد از کلمه رفث    6

حکم مجامعت در ماه مبارک رمضان   6

دقت خدا به نیازهای انسانی   6

طرفینی بودن لذت در زوجین   6

ماموریت در استمتاع  6

نسخ حکم کراهت مجامعت    7

رسوم مردم قبل از اسلام   7

حذف عرفیات سخت توسط اسلام  7

نفع انسان در دستورات خدا 7

حلیت خوردن در رمضان   7

توضیحاتی درباره فجر کاذب   7

توضیحاتی درباره فجر صادق   8

سوال درباره چگونگی مغرب   8

حکم اذان تقویم   8

فتوای مغرب شرعی   8

احتیاط در حمره مشرقیّه  8

حکم مباشرت با زنان در اعتکاف   9

منابع   9

مقدمه  9

1. حلالیت آمیزش در شب‌های رمضان   9

1.1. آمیزش با همسران   9

1.2. لباس بودن همسران   10

2. توبه و عفو الهی   10

2.1. علم خداوند به خیانت نفس     10

2.2. توبه و عفو  10

3. احکام روزه‌داری   10

3.1. زمان افطار 10

3.2. اتمام روزه تا شب    10

4. اعتکاف و عبادت   10

4.1. مفهوم اعتکاف   10

4.2. آمیزش در حال اعتکاف   10

5. تشبیه همسر به لباس     10

5.1. نکات لطیف در تشبیه  10

5.2. آرامش و زینت    11

6. پوشاندن عیوب   11

6.1. حفظ عیوب یکدیگر  11

6.2. حفظ از آلودگی   11

7. نتیجه‌گیری   11

سوالات و پاسخ‌ها 11

سوالات و پاسخ‌ها 11

تحلیل   12

کلید واژه‌ها 12

نتیجه‌گیری   12

نکات اجتماعی کاربردی   12

1. تخفیف و آسان‌گیری در احکام   13

1.1. ویژگی‌های دین اسلام   13

2. رعایت ادب در سخن   13

2.1. ادب در قرآن   13

3. باز گذاشتن راه‌های مشروع  13

3.1. محدودیت‌های الهی   13

4. عبادت روز و لذت شب    13

4.1. جامعیت دین   13

5. توجه اسلام به نیازهای طبیعی   13

5.1. نیازهای انسانی   13

6. نیاز دو طرفه  13

6.1. وابستگی متقابل   13

7. آگاهی خداوند از جزئیات   13

7.1. علم الهی   13

8. جواز خطا و غریزه جنسی   13

8.1. خطاهای انسانی   14

9. ترک فرمان خدا 14

9.1. خیانت به خود  14

10. هدف‌دار بودن آمیزش     14

10.1. آمیزش با هدف   14

11. هدف‌دار بودن آمیزش جنسی   14

11.1. آمیزش با هدف   14

12. معیارهای احکام اسلامی   14

12.1. سادگی و طبیعی بودن   14

13. نقش زمان‌بندی در عبادات   14

13.1. اهمیت زمان   14

14. مفهوم اعتکاف   14

14.1. سکونت در مسجد   14

14. مفهوم اعتکاف   14

14.1. سکونت در مسجد   14

15. پیشگیری از گناه  15

15.1. نزدیک نشوید  15

16. تقوا و فلسفه احکام الهی   15

16.1. هدف از روزه  15

17. عمل به دستورات الهی   15

17.1. بستر رشد و تقوا 15

18. نتیجه‌گیری   15

18.1. اهمیت آیات الهی   15

سوالات و پاسخ‌ها 15

تحلیل   15

کلید واژه‌ها 16

نتیجه‌گیری   16

نکات اجتماعی کاربردی   16

 

تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 187  جلسه  2

حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی

  2 جلسه تفسیر آیه صد و هشتاد و هفت 

https://trezvan.ir/wp-content/uploads/2024/02/hadith-line.png

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

 وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجیبُوا لی‏ وَ لْیُؤْمِنُوا بی‏ لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ (۱۸۶) أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَهَ الصِّیامِ الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِکُمْ هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَکُمْ فَتابَ عَلَیْکُمْ وَ عَفا عَنْکُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاکِفُونَ فِی الْمَساجِدِ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ آیاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (۱۸۷) وَ لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ وَ تُدْلُوا بِها إِلَى الْحُکَّامِ لِتَأْکُلُوا فَریقاً مِنْ أَمْوالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ (188)

و چون بندگان من از تو درباره من بپرسند (بگو که) من حتما (به همه) نزدیکم، دعاى دعاکننده را هنگامى که مرا بخواند اجابت مى‏کنم، پس دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان آورند، شاید که راه یابند.  ۱۸۷ براى شما در شب روزه همبستر شدن با زنانتان حلال شد، آنها لباسند براى شما و شما لباسید براى آنها (هر یک زینت دیگرى هستید و پوشاننده عیوب و حافظ از گناه او). خداوند مى‏دانست که شما (درباره حرمت آمیزش در شب روزه) به خود خیانت مى‏کردید، پس بر شما عطف توجه کرد و از شما درگذشت، پس اکنون (مى‏توانید) با آنها همبستر شوید و آنچه را خدا براى شما (درباره این عمل) مقرر داشته (از ثواب و عفّت از حرام و اولاد صالح) طلب کنید، و (در شب‏هاى روزه رواست که) بخورید و بیاشامید تا وقتى که رشته سپید صبح از رشته سیاه (شب) براى شما روشن گردد، سپس روزه را تا شب به اتمام رسانید. و با زنان در حالى که در مسجدها معتکفید همبستر نشوید. اینها مرزهاى (حلال و حرام) خداوند است، نزدیک آنها نروید (تخلف نکنید). این گونه خداوند آیات خود را براى مردم روشن مى‏سازد، شاید بپرهیزند. و اموال یکدیگر را به باطل (و ناحق) در میان خود نخورید! و براى خوردن بخشى از اموال مردم به گناه، (قسمتى از) آن را (به عنوان رشوه) به قضات ندهید، در حالى که مى‏دانید (این کار، گناه است)! (188)

 

تفسیر سوره مبارکه بقره – آیه  187

آیه ۱۸۷ . بیان مقررات شب‏هاى رمضان و هشدار به رعایت قوانین الهى‏ 

حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی

https://trezvan.ir/wp-content/uploads/2024/02/hadith-line.png

«أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ اللَّعینِ الرَّجِیمِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ صَلَّی اللهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرینَ وَ اللَّعنَهُ الدَّائِمَهُ عَلَی أعْدائِهِمْ مِنَ الآنِ إلِی قِیامِ یَومِ الدِّینِ».

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏

 وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجیبُوا لی‏ وَ لْیُؤْمِنُوا بی‏ لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ (۱۸۶) أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَهَ الصِّیامِ الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِکُمْ هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَکُمْ فَتابَ عَلَیْکُمْ وَ عَفا عَنْکُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاکِفُونَ فِی الْمَساجِدِ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ آیاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (۱۸۷) وَ لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ وَ تُدْلُوا بِها إِلَى الْحُکَّامِ لِتَأْکُلُوا فَریقاً مِنْ أَمْوالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ (188)

و چون بندگان من از تو درباره من بپرسند (بگو که) من حتما (به همه) نزدیکم، دعاى دعاکننده را هنگامى که مرا بخواند اجابت مى‏کنم، پس دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان آورند، شاید که راه یابند.  ۱۸۷ براى شما در شب روزه همبستر شدن با زنانتان حلال شد، آنها لباسند براى شما و شما لباسید براى آنها (هر یک زینت دیگرى هستید و پوشاننده عیوب و حافظ از گناه او). خداوند مى‏دانست که شما (درباره حرمت آمیزش در شب روزه) به خود خیانت مى‏کردید، پس بر شما عطف توجه کرد و از شما درگذشت، پس اکنون (مى‏توانید) با آنها همبستر شوید و آنچه را خدا براى شما (درباره این عمل) مقرر داشته (از ثواب و عفّت از حرام و اولاد صالح) طلب کنید، و (در شب‏هاى روزه رواست که) بخورید و بیاشامید تا وقتى که رشته سپید صبح از رشته سیاه (شب) براى شما روشن گردد، سپس روزه را تا شب به اتمام رسانید. و با زنان در حالى که در مسجدها معتکفید همبستر نشوید. اینها مرزهاى (حلال و حرام) خداوند است، نزدیک آنها نروید (تخلف نکنید). این گونه خداوند آیات خود را براى مردم روشن مى‏سازد، شاید بپرهیزند. و اموال یکدیگر را به باطل (و ناحق) در میان خود نخورید! و براى خوردن بخشى از اموال مردم به گناه، (قسمتى از) آن را (به عنوان رشوه) به قضات ندهید، در حالى که مى‏دانید (این کار، گناه است)! (188)

أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَهَ الصِّیَامِ الرَّفَثُ إِلَىٰ نِسَائِکُمْ ۚ هُنَّ لِبَاسٌ لَکُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ ۱

سنت مردم درباره جماع در رمضان

در آیه شریفه مستحضر که در خدمت آن هستیم نکات احکامی زیادی را بیان کرده قبل از آمدن و نزول این آیه شب‌های ماه مبارک رمضان جماع با زنان جایز نبوده یعنی سنت مردم و عرف جامعه این بوده که در شب‌ها نیز مقاربت با زنان حرام بوده لذا اینجا بحث تشریع و اعتباربخشی به حلیت جماع برای مردان نسبت به زنان وجود دارد.

مراد از کلمه رفث

 مراد از کلمه«الرَّفَثُ» جماع و جمع شدن با زنان است منتهی این «نِسَائِکُمْ» که اینجا آورده و ضمیر«کم» را به نساء اضافه نموده منظور آن زوج‌هایی هستند که منقطعا یا دائما برای مرد انتخاب شدند یا کنیزهایی که آن زمان می‌خریدند نه هر نسائی یعنی همسر حلال شما نه همسر دیگران این «نِسَائِکُمْ» منظور زنان حلیله و حلال شما هستند.

حکم مجامعت در ماه مبارک رمضان

در دنباله آیه می‌فرماید :«أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتَانُونَ أَنْفُسَکُمْ» ۲ برخی از آن‌ها قبل از حلال شدن زنان شیطنت داشتند و جماع می کردند یا در خود روز این کار را می کردند لذا فرمود :«فَتَابَ عَلَیْکُمْ» خدا از شما پذیرفت و به شما روی کرده و توبه شما را پذیرفت «وَعَفَا عَنْکُمْ»یعنی در آینده شب‌ها را برای شما باز گذاشتند که می‌توانید مجامعت در شب‌های ماه رمضان کنید.

دقت خدا به نیازهای انسانی

نکته‌ ظریفی که از این آیات برمی‌آید این است که ذات باری تعالی به نیاز انسان‌ها با همسرانشان دقت داشتند و موردتوجه او بود که داشتن همسر و مجامعت با او استمتاعات همسران از یکدیگر گرچه همه به مذکر بیان شده اما زنان نیز به آن نیاز داشته و آن‌ها نیز نیاز دارد.

طرفینی بودن لذت در زوجین

لذت بین زوجین طرفینی بوده و هر دو از آن لذت می‌برند اینگونه نیست که فقط برای مرد لذت داشته باشد بعد می‌فرماید :«فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ» اینجا ناظر به این است که در شب‌های ماه مبارک رمضان چون امر اینجا آمده یعنی مباشرت کنید با همسران دلالت بر استحباب دارد چون امر بدون قید و قرینه بر وجوب دلالت می‌کند.

ماموریت در استمتاع

حیث اینکه در وجود این امر کردن یک امر وجود دارد که نشان می‌دهد ماموریتی و آنچه مورد امر قرار بگیرد وجوب ندارد که اگر کسی واقعا به همسرش و استمتاع کردن نیاز پیدا کرد واجب می‌شود ربطی به ماه مبارک رمضان و شب و روز آن نیز ندارد اگر واجب شد کسی با همسر خود همبستر شده و با او مجامعت کند از باب نیاز جنسی حکم دیگری دارد.

نسخ حکم کراهت مجامعت

اما در ماه‌های دیگر برخی افراد کراهت برای شب گذاشتند اما ماه مبارک رمضان به این آیه نسخ می‌شود لذا اینجا دلالت بر استحباب دارد کلمه «بَاشِرُوهُنَّ» و مباشرت داشتن همراه با التفات و محبت و نوازش و لذت جویی از یکدیگر خواهد بود این کلمات ناظر بر آن موارد است.

رسوم مردم قبل از اسلام

جمله «وَابْتَغُوا مَا کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ»۳ اینجا در کلمه «وَابْتَغُوا» به معنای مطالبه کردن بوده یعنی به دنبال و خواستار چیزی باشید که خدا برای شما و به نفع شما واجب کرد بعد می‌فرماید :«وَکُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ» ۴ یک مرسوماتی قبل از اسلام بوده که مرحوم طیب اصفهانی به آن‌ها اشاره کرده که اگر کسی هنگام اذان مغرب می‌خوابید حق خوردن نداشت و فردای آن روز نیز باید روزه می‌گرفت.

حذف عرفیات سخت توسط اسلام

بر اساس عرفیاتی که وجود داشت برخی از آن‌ها حذف شدند یعنی یک مسائلی که بین مردم معروف بوده و زحمت و صعوبت مردم در امور در پی داشت و عسر و حرج در امر عبادی و زندگی آن‌ها بود اسلام آن‌ها را حذف کرد این‌ها نکاتی بودند که در رمضان و روزه‌گیری وجود داشتند و براساس آن برخی امم نباید سخن می‌گفتند دراین‌صورت مباشرت با زنان به طریق اولی جایز نبود.

نفع انسان در دستورات خدا

دین اسلام برای این‌ها تخفیف داد «وَابْتَغُوا مَا کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ» ۵ قید «لَکُمْ» یک چیزهایی را برای انسان می‌دهد که او بفهمد خدا برای نفع و سود انسان لحاظ می‌کند «وَابْتَغُوا مَا کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ» ۶ یعنی به دنبال این باشید که آنچه را که خداوند برای شما واجب و مسلم کرد و نفع شما را در آن قرار داد، بیابید.

حلیت خوردن در رمضان

جمله «وَکُلُوا وَاشْرَبُوا» در واقع نشان‌دهنده حلال بودن، جایز بودن و رخصت داشتن که از اذان مغرب تا اذان صبح از خوردن و آشامیدن بهره‌مند شوید وگرنه نه اینکه چون «کُلُوا» گفتی واجب شود که بخورید می‌توان قید گذاشت و آن را تصحیح کرد اما در کلمات ناظر بر موضوع نیستند منظور رخصت می‌باشد همانطور که در ابتدای آیه فرمود :«أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَهَ الصِّیَامِ» ۷ و عرض کردیم «أُحِلَّ» به معنای رخصت بخشی به آن امر می‌باشد اینجا نیز «وَکُلُوا وَاشْرَبُوا» را مطرح می‌کند.

توضیحاتی درباره فجر کاذب

از زمان مغرب تا طلوع فجر صادق اذان صبح زمان برای خوردن جایز خواهد بود که در ادامه می‌گوید حَتَّىٰ «یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ» ۸ «الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ» یعنی فجر صادق و «مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ» ۹ فجر کاذب را می‌رساند که فجر کاذب قبل از اذان‌ صبح ۸ دقیقه از لحاظ زمانی تفاوت دارد مانند دم گرگی از سمت شرق که نور متصاعد می‌شود و این همان فجر کاذب می‌باشد.

توضیحاتی درباره فجر صادق

فجر صادق یا همان «الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ» نشان دهنده صبح بودن و پهن شدن همان نور است مانند باریکه‌ای از سمت شرق که پهن شده و وسعت می‌گیرد و سمت شرق را می‌پوشاند بعد «ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیَامَ إِلَى اللَّیْلِ» ۱۰ مسلما روزه تا مغرب کامل می‌شود الی اللیل که می‌فرماید مغرب اولین لحظه شب می‌باشد.

سوال درباره چگونگی مغرب

البته اختلاف در این است که آیا مغرب با آن حمره مشرقیه یعنی وقتی خورشید از سمت مغرب، غروب می‌کند یک شعاع نوری در سمت شرق ایجاد می‌شود آیا آن نیز از بین می‌رود یا اینکه همان غروب خورشید و پنهان شدن آن ملاک خواهد بود؟ معروف و مشهور و آنچه بر آن فتوا شده بر آن می‌باشد که استتار قرص که خورشید به صورت کامل پشت کوه رفت و مستتر شد آن مغرب شرعی خواهد بود.

حکم اذان تقویم

اذان‌هایی که معمولا در صداوسیما گفته می‌شوند ۱۵ الی ۲۰ دقیقه دیرتر از استتار غروب هستند معمول آن در این جرایدی که برای تقویم می نویسند غروب آفتاب مثلا ساعت ۱۹ و مغرب شرعی را ۱۹:۲۰ اعلام می‌کنند مرحوم آیت الله بهجت یکی از کسانی بود استتار قرص را مغرب شرعی می‌دانست.

فتوای مغرب شرعی

از پسر ایشان سوال کردیم که چرا دیر به نماز حاضر می‌شوند؟ گفت که بازاریان از ایشان خواستند که اندکی دیرتر نماز را شروع کنند وگرنه در اولین لحظه مغرب نماز خود را در خانه اقامه می‌کنند فتوای واقعی این بود که استتار قرص مغرب شرعی خواهد بود.

احتیاط در حمره مشرقیّه

اگر برخی افراد بحث حمره شرقیه را مطرح کردند از باب احتیاط می‌باشد وگرنه مغرب همان استتار قرص می‌شود طلوع آفتاب براساس عرف، باعث ابطال نماز می‌شود یعنی وقتی خورشید طلوع بکند اولین مرحله در لحظه طلوع، نماز را قضا می‌کند غروب و طلوع در مقابل یکدیگر قرار دارند.

حکم مباشرت با زنان در اعتکاف

«وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاکِفُونَ فِی الْمَسَاجِدِ» ۱۱ بحثی که در ادامه و در تناسب این آیه آوردند، بحث اعتکاف است کسانی که در مسجد معتکف می‌شوند معتکف یعنی سه روز در مسجد به عبادت باشند و باید روزه بگیرند یکی از واجبات مباشرت با زنان می‌باشد اگر سه روز اعتکاف کردید در طی آن اجازه مباشرت با زنان را ندارید.

منابع

۱_سوره بقره آیه ۱۸۷

۲_سوره بقره آیه ۱۸۷

۳_سوره بقره آیه ۱۸۷

۴_سوره بقره آیه ۱۸۷

۵_سوره بقره آیه ۱۸۷

۶_سوره بقره آیه ۱۸۷

۷_سوره بقره آیه ۱۸۷

۸_سوره بقره آیه ۱۸۷

۹_سوره بقره آیه ۱۸۷

۱۰_سوره بقره آیه ۱۸۷

۱۱_سوره بقره آیه ۱۸۷

تفسیر آیه 187 سوره بقره: حلالیت آمیزش در شب‌های رمضان

مقدمه

آیه 187 سوره بقره به موضوع آمیزش و روابط زناشویی در شب‌های ماه رمضان می‌پردازد. این آیه به مسلمانان اجازه می‌دهد تا در شب‌های رمضان با همسران خود آمیخته شوند و به بیان احکام و حدود الهی در این زمینه می‌پردازد. در این متن، به تفسیر و تحلیل این آیه و نکات مرتبط با آن خواهیم پرداخت.

1. حلالیت آمیزش در شب‌های رمضان

1.1. آمیزش با همسران

در شب‌های رمضان، آمیزش با همسران برای مسلمانان حلال شده است. این موضوع به عنوان یک نعمت الهی در نظر گرفته می‌شود که به خانواده‌ها آرامش و نزدیکی بیشتری می‌بخشد.

1.2. لباس بودن همسران

خداوند در این آیه همسران را به لباس تشبیه کرده است. این تشبیه نشان‌دهنده‌ی نزدیکی و وابستگی عاطفی بین زوجین است. همسران باید یکدیگر را در زندگی حمایت کنند و به یکدیگر آرامش ببخشند.

2. توبه و عفو الهی

2.1. علم خداوند به خیانت نفس

خداوند می‌داند که برخی از مسلمانان در گذشته به خود خیانت کرده و آمیزش را در شب‌های رمضان انجام داده‌اند. این آگاهی الهی نشان‌دهنده‌ی رحمت و بخشش خداوند است.

2.2. توبه و عفو

خداوند در این آیه به مسلمانان می‌فرماید که توبه آن‌ها را پذیرفته و از خطاهای گذشته آن‌ها درگذشته است. این موضوع نشان‌دهنده‌ی رحمت و بخشش الهی است که به بندگانش فرصت دوباره می‌دهد.

3. احکام روزه‌داری

3.1. زمان افطار

در این آیه، به مسلمانان اجازه داده شده است که تا زمان طلوع فجر بخورند و بیاشامند. این موضوع به آن‌ها کمک می‌کند تا روزه‌داری را به راحتی انجام دهند.

3.2. اتمام روزه تا شب

مسلمانان باید روزه را تا شب به اتمام برسانند و در این مدت از آمیزش با همسران خود در حال اعتکاف در مساجد خودداری کنند.

4. اعتکاف و عبادت

4.1. مفهوم اعتکاف

اعتکاف به معنای بریدن از دنیا و پناهنده شدن به خداوند است. پیامبر اکرم (ص) در مواقعی به اعتکاف می‌پرداختند تا روح خود را صفا دهند.

4.2. آمیزش در حال اعتکاف

در حال اعتکاف، آمیزش با همسران ممنوع است. این موضوع نشان‌دهنده‌ی اهمیت عبادت و تمرکز بر خداوند در این ایام است.

5. تشبیه همسر به لباس

5.1. نکات لطیف در تشبیه

تشبیه همسر به لباس نکات و لطایف زیادی را در بر دارد. لباس باید مناسب و زیبا باشد، همان‌طور که همسر نیز باید با شخصیت و فرهنگ فرد متناسب باشد.

5.2. آرامش و زینت

لباس به عنوان زینت و آرامش در زندگی انسان‌ها عمل می‌کند. همسران نیز باید به یکدیگر آرامش و زینت ببخشند.

6. پوشاندن عیوب

6.1. حفظ عیوب یکدیگر

لباس عیوب انسان را می‌پوشاند و همسران نیز باید عیوب یکدیگر را بپوشانند و از یکدیگر حمایت کنند.

6.2. حفظ از آلودگی

همسران باید یکدیگر را از آلودگی به گناه حفظ کنند و در زندگی مشترک به یکدیگر کمک کنند.

7. نتیجه‌گیری

آیه 187 سوره بقره به مسلمانان اجازه می‌دهد تا در شب‌های رمضان با همسران خود آمیخته شوند و به بیان احکام و حدود الهی در این زمینه می‌پردازد. این آیه نشان‌دهنده‌ی رحمت و بخشش الهی است و به مسلمانان یادآوری می‌کند که باید از فرصت‌های الهی بهره‌برداری کنند.

سوالات و پاسخ‌ها

سوال 1: چه چیزی در آیه 187 سوره بقره حلال شده است

سوالات و پاسخ‌ها

سوال 1: چه چیزی در آیه 187 سوره بقره حلال شده است؟

پاسخ: در آیه 187 سوره بقره، آمیختگی با همسران در شب‌های رمضان حلال شده است. این آیه به مسلمانان اجازه می‌دهد تا در شب‌های این ماه مبارک با همسران خود آمیخته شوند و از این نعمت الهی بهره‌برداری کنند.

سوال 2: چه نکته‌ای در مورد رعایت ادب در سخن در قرآن وجود دارد؟

پاسخ: قرآن به رعایت ادب در سخن تأکید دارد. واژه «رفث» به معنای سخن گفتن پیرامون مسائل زناشویی است که به کنایه از آمیزش آمده است و نشان‌دهنده‌ی اهمیت ادب و احترام در گفتگوهای مربوط به روابط زناشویی است.

سوال 3: چرا اسلام به نیازهای طبیعی انسان توجه دارد؟

پاسخ: اسلام به نیازهای طبیعی انسان توجه کامل دارد و آیه «الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِکُمْ» به وضوح بیان می‌کند که نیازهای زناشویی و عاطفی انسان‌ها باید مورد توجه قرار گیرد. این توجه به نیازهای طبیعی نشان‌دهنده‌ی جامعیت دین اسلام است.

سوال 4: چه پیامی در مورد علم الهی در این آیه وجود دارد؟

پاسخ: آیه به این نکته اشاره دارد که خداوند از جزئیات کارهای انسان آگاه است. عبارت «عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ» نشان‌دهنده‌ی علم الهی به رفتارها و نیازهای انسانی است و به مسلمانان یادآوری می‌کند که خداوند بر اعمال آن‌ها نظارت دارد.

سوال 5: چه نکته‌ای در مورد هدف‌دار بودن آمیزش در این آیه وجود دارد؟

پاسخ: در آیه به این نکته اشاره شده است که آمیزش و فرزندخواهی باید هدف‌دار باشد. عبارت «وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ» نشان‌دهنده‌ی این است که در روابط زناشویی باید به اهداف الهی توجه شود و از خداوند خواسته شود که آنچه را که برای انسان بهتر است، عطا کند.

تحلیل

آیات 187 سوره بقره به مسلمانان اجازه می‌دهد تا در شب‌های رمضان با همسران خود آمیخته شوند و به بیان احکام و حدود الهی در این زمینه می‌پردازد. این آیات نشان‌دهنده‌ی رحمت و بخشش الهی هستند و به مسلمانان یادآوری می‌کنند که باید از فرصت‌های الهی بهره‌برداری کنند. همچنین، این آیات به اهمیت رعایت ادب، توجه به نیازهای طبیعی و پیشگیری از گناه تأکید دارند. دین اسلام با توجه به نیازهای انسانی و طبیعی، احکام را به گونه‌ای آسان و قابل فهم ارائه می‌دهد و به مسلمانان یادآوری می‌کند که باید از فرصت‌های الهی بهره‌برداری کنند.

کلید واژه‌ها

تخفیف, آسان‌گیری, ادب, قرآن, آمیختگی, نیازهای طبیعی, تقوا, عبادت, اعتکاف, گناه, رحمت, بخشش, احکام, زناشویی, علم الهی, خطا, هدف‌دار, زمان‌بندی, سادگی, رشد

نتیجه‌گیری

آیات الهی در سوره بقره به مسلمانان یادآوری می‌کند که دین اسلام با توجه به نیازهای انسانی و طبیعی، احکام را به گونه‌ای آسان و قابل فهم ارائه می‌دهد. این آیات به اهمیت تقوا و عمل به دستورات الهی تأکید دارند و به مسلمانان یادآوری می‌کنند که باید از فرصت‌های الهی بهره‌برداری کنند.

نکات اجتماعی کاربردی

توجه به نیازهای عاطفی: در روابط زناشویی، توجه به نیازهای عاطفی یکدیگر اهمیت دارد.

رعایت ادب در گفتگو: در بحث‌های زناشویی و خانوادگی، رعایت ادب و احترام به یکدیگر ضروری است.

پیشگیری از گناه: نزدیک نشدن به گناه و حفظ حریم‌های الهی باید در زندگی روزمره مورد توجه قرار گیرد.

توجه به زمان‌بندی: در انجام عبادات و فعالیت‌های روزمره، زمان‌بندی مناسب می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی داشته باشد.

آموزش و آگاهی: آگاهی از احکام و دستورات الهی می‌تواند به بهبود روابط زناشویی و خانوادگی کمک کند.

تقویت روابط خانوادگی: ایجاد فضایی محبت‌آمیز و صمیمی در خانواده می‌تواند به تقویت روابط و کاهش تنش‌ها کمک کند.

توجه به نیازهای طبیعی: درک نیازهای طبیعی و غریزی یکدیگر می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی مشترک کمک کند.

توسعه تقوا: تقویت تقوا و پرهیز از گناه می‌تواند به رشد فردی و اجتماعی افراد کمک کند.

توجه به جزئیات: توجه به جزئیات در روابط زناشویی و خانوادگی می‌تواند به ایجاد یک زندگی سالم و شاداب کمک کند.

ترویج فرهنگ گفتگو: ایجاد فضایی برای گفتگو و تبادل نظر در خانواده می‌تواند به حل مشکلات و تقویت روابط کمک کند.

این نکات می‌توانند به عنوان راهکارهایی برای بهبود روابط خانوادگی و اجتماعی در نظر گرفته شوند و به ایجاد یک جامعه سالم و متعادل کمک کنند. با توجه به آموزه‌های دین اسلام و آیات قرآن، می‌توان به زندگی‌ای با کیفیت و معنادار دست یافت که در آن احترام، محبت و درک متقابل در روابط انسانی حاکم باشد.

1. تخفیف و آسان‌گیری در احکام

1.1. ویژگی‌های دین اسلام

تخفیف و آسان‌گیری در احکام، از ویژگی‌های بارز دین اسلام است. خداوند در آیه می‌فرماید: «أُحِلَّ لَکُمْ» که نشان‌دهنده‌ی رحمت و آسان‌گیری در دین است.

2. رعایت ادب در سخن

2.1. ادب در قرآن

رعایت ادب در سخن، یکی از ویژگی‌های قرآن است. واژه «رفث» به معنای سخن گفتن پیرامون مسائل زناشویی است که در این آیه به کنایه از آمیزش آمده است.

3. باز گذاشتن راه‌های مشروع

3.1. محدودیت‌های الهی

هر جا که خواستید راهی را ببندید، یک راه مشروع را باز بگذارید. خداوند در روز رمضان آمیزش را ممنوع می‌کند، اما در شب آن را مجاز می‌شمرد.

4. عبادت روز و لذت شب

4.1. جامعیت دین

عبادت روز و لذت مشروع شب، نشانه‌ی جامعیت دین است. در یک آیه، هم احکام روزه و هم مسائل زناشویی آمده است.

5. توجه اسلام به نیازهای طبیعی

5.1. نیازهای انسانی

اسلام به نیازهای طبیعی انسان توجه کامل دارد. آیه به وضوح بیان می‌کند که «الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِکُمْ» به نیازهای زناشویی اشاره دارد.

6. نیاز دو طرفه

6.1. وابستگی متقابل

نیاز زن و مرد به یکدیگر، دو طرفه است و هر یک برای پوشش نیازهای طبیعی خود به دیگری نیازمند است. «هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ»

7. آگاهی خداوند از جزئیات

7.1. علم الهی

خداوند از جزئیات کارهای انسان آگاه است. «عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ» نشان‌دهنده‌ی علم الهی به رفتارهای انسان‌هاست.

8. جواز خطا و غریزه جنسی

8.1. خطاهای انسانی

انسان جایزالخطا است و غریزه جنسی در او قوی است. «کُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَکُمْ» به این موضوع اشاره دارد.

9. ترک فرمان خدا

9.1. خیانت به خود

ترک فرمان خدا، خیانت و ظلمی به خود ماست. «تَخْتانُونَ أَنْفُسَکُمْ» به این نکته تأکید می‌کند.

10. هدف‌دار بودن آمیزش

10.1. آمیزش با هدف

در آمیزش و فرزندخواهی، برای خداوند تکلیف معین نکنید که پسر باشد یا دختر. «وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ» به این موضوع اشاره دارد.

11. هدف‌دار بودن آمیزش جنسی

11.1. آمیزش با هدف

حتی آمیزش جنسی باید هدف‌دار باشد. «وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ» نشان‌دهنده‌ی اهمیت هدف در روابط زناشویی است.

12. معیارهای احکام اسلامی

12.1. سادگی و طبیعی بودن

معیار احکام اسلامی، معیارهای عمومی، طبیعی و ساده است. «یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ» به وضوح قابل درک است.

13. نقش زمان‌بندی در عبادات

13.1. اهمیت زمان

نقش زمان‌بندی را در عبادات فراموش نکنید. «أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیْلِ» به این نکته تأکید دارد.

14. مفهوم اعتکاف

14.1. سکونت در مسجد

اعتکاف به معنای سکونت در مسجد است، مشروط به روزه گرفتن. «عاکِفُونَ فِی الْمَ

14. مفهوم اعتکاف

14.1. سکونت در مسجد

اعتکاف به معنای سکونت در مسجد است، مشروط به روزه گرفتن. «عاکِفُونَ فِی الْمَسَاجِدِ» به اهمیت عبادت و تمرکز بر خداوند در این ایام اشاره دارد.

15. پیشگیری از گناه

15.1. نزدیک نشوید

پیشگیری از گناه لازم است. قرآن می‌فرماید: به گناه نزدیک نشوید، زیرا نزدیک شدن به گناه همان و افتادن در آن همان. «فَلا تَقْرَبُوها» به این نکته تأکید می‌کند.

16. تقوا و فلسفه احکام الهی

16.1. هدف از روزه

تقوا، فلسفه احکام الهی است. روزه برای تقواست و آمیزش جنسی مشروع نیز برای تقواست. «لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ» به این موضوع اشاره دارد.

17. عمل به دستورات الهی

17.1. بستر رشد و تقوا

عمل به دستورات الهی، بستر رشد و تقوا می‌باشد. «لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ» نشان‌دهنده‌ی اهمیت پیروی از احکام الهی در زندگی است.

18. نتیجه‌گیری

18.1. اهمیت آیات الهی

آیات الهی در این زمینه به مسلمانان یادآوری می‌کند که باید از فرصت‌های الهی بهره‌برداری کنند و به نیازهای طبیعی و روحی یکدیگر توجه داشته باشند. این آیات به وضوح نشان‌دهنده‌ی رحمت و بخشش الهی هستند.

سوالات و پاسخ‌ها

سوال 1: چه ویژگی‌هایی در دین اسلام به تخفیف و آسان‌گیری در احکام اشاره دارد؟

پاسخ: دین اسلام به تخفیف و آسان‌گیری در احکام توجه ویژه‌ای دارد. آیه «أُحِلَّ لَکُمْ» نشان‌دهنده‌ی رحمت و آسان‌گیری در دین است که به مسلمانان اجازه می‌دهد در شب‌های رمضان با همسران خود آمیخته شوند.

سوال 2: چه نکته‌ای در مورد رعایت ادب در سخن در قرآن وجود دارد؟

پاسخ: قرآن به رعایت ادب در سخن تأکید دارد. واژه «رفث» به معنای سخن گفتن پیرامون مسائل زناشویی است که به کنایه از آمیزش آمده است و نشان‌دهنده‌ی اهمیت ادب در این موضوع است.

سوال 3: چرا اسلام به نیازهای طبیعی انسان توجه دارد؟

پاسخ: اسلام به نیازهای طبیعی انسان توجه کامل دارد و آیه «الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِکُمْ» به وضوح بیان می‌کند که نیازهای زناشویی و عاطفی انسان‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.

تحلیل

آیات 187 سوره بقره به مسلمانان اجازه می‌دهد تا در شب‌های رمضان با همسران خود آمیخته شوند و به بیان احکام و حدود الهی در این زمینه می‌پردازد. این آیات نشان‌دهنده‌ی رحمت و بخشش الهی هستند و به مسلمانان یادآوری می‌کنند که باید از فرصت‌های الهی بهره‌برداری کنند. همچنین، این آیات به اهمیت رعایت ادب، توجه به نیازهای طبیعی و پیشگیری از گناه تأکید دارند.

کلید واژه‌ها

تخفیف, آسان‌گیری, ادب, قرآن, آمیختگی, نیازهای طبیعی, تقوا, عبادت, اعتکاف, گناه, رحمت, بخشش, احکام, زناشویی, علم الهی, خطا, هدف‌دار, زمان‌بندی, سادگی, رشد

نتیجه‌گیری

آیات الهی در سوره بقره به مسلمانان یادآوری می‌کند که دین اسلام با توجه به نیازهای انسانی و طبیعی، احکام را به گونه‌ای آسان و قابل فهم ارائه می‌دهد. این آیات به اهمیت تقوا و عمل به دستورات الهی تأکید دارند و به مسلمانان یادآوری می‌کنند که باید از فرصت‌های الهی بهره‌برداری کنند.

نکات اجتماعی کاربردی

توجه به نیازهای عاطفی: در روابط زناشویی، توجه به نیازهای عاطفی یکدیگر اهمیت دارد.

رعایت ادب در گفتگو: در بحث‌های زناشویی و خانوادگی، رعایت ادب و احترام به یکدیگر ضروری است.

پیشگیری از گناه: نزدیک نشدن به گناه و حفظ حریم‌های الهی باید در زندگی

پیشگیری از گناه: نزدیک نشدن به گناه و حفظ حریم‌های الهی باید در زندگی روزمره مورد توجه قرار گیرد.

توجه به زمان‌بندی: در انجام عبادات و فعالیت‌های روزمره، زمان‌بندی مناسب می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی داشته باشد.

آموزش و آگاهی: آگاهی از احکام و دستورات الهی می‌تواند به بهبود روابط زناشویی و خانوادگی کمک کند.

تقویت روابط خانوادگی: ایجاد فضایی محبت‌آمیز و صمیمی در خانواده می‌تواند به تقویت روابط و کاهش تنش‌ها کمک کند.

توجه به نیازهای طبیعی: درک نیازهای طبیعی و غریزی یکدیگر می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی مشترک کمک کند.

توسعه تقوا: تقویت تقوا و پرهیز از گناه می‌تواند به رشد فردی و اجتماعی افراد کمک کند.

توجه به جزئیات: توجه به جزئیات در روابط زناشویی و خانوادگی می‌تواند به ایجاد یک زندگی سالم و شاداب کمک کند.

ترویج فرهنگ گفتگو: ایجاد فضایی برای گفتگو و تبادل نظر در خانواده می‌تواند به حل مشکلات و تقویت روابط کمک کند.

 ۰۳ _ ۰۳ _ ۱۴۰۲

 

 

  • حجة الاسلام و المسلمین رضوانی
  • جمعه ۲۷ ارديبهشت ۰۴

ایمان به رُسُل، ادای حقّ

 

عظمت سوره‌ی بقره  2

ایمان به رُسُل، ادای حقّ    2

خداوند توسّط بندگان    2

یکسان بودن نزول وحی‌ 3

الهی بر همه‌ی عِباد   3

ایمان دائمی متّقین     3

به تمام پیامبران الهی    3

تفاوت مسلمین با سایر موحّدین     4

اسلام جامع تمام ادیان گذشته   4

علّت خاتم الانبیاء بودن پیامبر اسلام   4

ایمان در کلام امیرالمؤمنین     5

معنای کلمه‌ی ایمان    6

اهمّیّت ایمان به انزال ماقبل از اسلام   6

همراهی حضرت مسیح با امام زمان    7

در هنگام ظهور  7

تفاوت مقامات رُسُل    7

علّت ارجحیّت مقام پیامبر بر دیگر پیامبران    7

شرط پیامبر اسلام برای    8

قبض روح شدن توسّط عزرائیل    8

عناد نهادینه شده‌ی    9

یهودیان با مسلمانان    9

فهرستی از مطالب بیان شده  10

در سوره‌ی بقره  10

اصل بر مکّی بودن سوره‌ی بقره  10

رمز و راز بودن    11

حروف مقطعّه در قرآن    11

معنای مقطّعه بودن    11

این حروف در قرآن    11

اهمّیّت عجین شدن طلّاب با قرآن    12

‏کمال ضعف دانش پژوه  12

اذعان به ندانستن در هنگام پرسش       13

سفارش طلّاب به کوشش       14

بسیار در تعلیم و تعلّم    14

مُجمل بودن حروف مقطعّه برای انسان‌ها 15

رجوع به اهل بیت ع برای فهم مطالب قرآن    16

عدم صدور لغو از خداوند   16

وجود اعجاز در قرآن    16

اعطای مقداری از علم    17

به پیامبر و اهل بیت     17

علّت مُجْمَل بودن حروف مقطعّه   18

اذعان به عدم تحریف     18

قرآن کریم در بیان قرآن    19

احتمال نزول قرآن به   19

صورت نوشته شده بر پیامبر  19

نشان عظمت قرآن کریم در خود قرآن    20

عدم تَشابُه در ذات قرآن    20

منابع و مآخذ  

 

21

تفسیر سوره مبارکه بقره آیه ۱ تا ۵ جلسه ۱

حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی

۴۱ جلسه شرح ویژگیهای متّقین

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ صلی الله عَلَى سَیِّدِنَا مُحَمَّدٌ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ و اللَعْنَهُ الدائمه عَلَی أَعْدائِهِمْ من الان الی قیام یوم الدین

الم (۱)ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فیهِ هُدىً لِلْمُتَّقینَ (۲)  الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ (۳) وَ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَ بِالْآخِرَهِ هُمْ یُوقِنُونَ (۴) أُولئِکَ عَلى‏ هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (۵)

عظمت سوره‌ی بقره

سوره‌ی مبارکه‌ی بقره که مشتمل بر ۲۸۶ آیه می‌باشد بزرگترین سوره‌ی قرآن محسوب می‌شود و بزرگترین آیات قرآن هم در این سوره وجود دارد و مطالب مختلف و متعدّدی را در آن می‌بینیم.

ایمان به رُسُل، ادای حقّ  خداوند توسّط بندگان

لذا مرحوم علّامه‌ی طباطبایی در این قسمت می‌فرماید: «لَمَا کَانَتِ السُّورهُ نَازلَهُ نُجوماً لَم یَجمَعها غَرضٌ وَاحدٌ إلاّ أنَّ مُعظمَها تُنبَّئُ عَن غَایٍ واحِدهٍ مُحصلهَ»[۱] واحده‌ی محصّله‌ای که در نهایت از آن به دست می‌آید، «هُوَ بَیانُ أنَّ مِن حقِّ عِبادهِ اللهِ سُبحانَه» بیان این‌که حقّ عبادت خداوند تبارک و تعالی «أن یُؤمنَ عَبدهُ بِکلِّ مَا أنزلَهُ بِلسانِ رُسلهِ» این‌که بنده‌ی او به هر آنچه که به لسان پیغمبرهای خود برای مردم فرستاده است، ایمان بیاورد.

یکسان بودن نزول وحی‌ الهی بر همه‌ی عِباد

«مِن غَیرِ تَفرقهً بِینِ وَحیٍ وَ وحیٍ» می‌گوید: این وحی قرآن مثلاً چطور، وحی توارت چطور یا وحی انجیل چگونه، نزول و از طرف خدا وحی شدن همه‌ی این‌ها برای عباد یک گونه است. «وَ لَا بَینَ رَسولٍ وَ رَسولٍ وَ لَا غَیرَ ذلک» بین این پیغمبر و آن پیغمبر هم فرقی ندارد.

ایمان دائمی متّقین  به تمام پیامبران الهی

لذا در سوره‌ی مبارکه‌ی بقره، پنج آیه‌ی اوّل را خوب دقّت بکنید، چون آیه‌ی چهارم «وَ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ»[۲] یکی از صفات و خصوصیات متّقین این است که آن‌ها همیشه… «یُؤْمِنُونَ» فعل مضارع است، یعنی دلالت بر استمرار و ملکه‌ی آن وصف می‌کند. همیشه مؤمن هستند به آنچه که… ما، مای از ادات عامّه است، الفاظ عام است. یعنی هر آنچه که «أُنْزِلَ إِلَیْکَ» همه‌ی آنچه که به توی پیغمبر نازل شده بود «وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ» و همه‌ی آنچه که قبل از پیغمبر بر دیگران نازل شده است.

تفاوت مسلمین با سایر موحّدین

فرق مهمّ بین مسلمین و مؤمنین به اسلام با سایر موحدّین این است که مسلمین و مؤمنین به اسلام واقعی همه‌ی ادیان، کتب آسمانی و انبیای دیگر را قبول دارند. این نکته خیلی مهم است. یکی از چیزهایی است که بین ما و بقیه‌ی موحدّین، یهودی‌ها، مسیحی‌ها، زرتشتی‌ها فرق می‌گذارد. همه‌ی آن‌ها موحّد هستند امّا شمول موحّد بودن ما بر دیگر موحدّین هم است.

اسلام جامع تمام ادیان گذشته

آنچه که در دین ما وجود دارد و مسلّم است این است که دین ما جامع آن ادیان است. یعنی دین اسلام دربردارنده‌ی همه‌ی ادیان است، علاوه بر این‌که نواقص آن‌ها را تکمیل می‌کند.

علّت خاتم الانبیاء بودن پیامبر اسلام

لذا عرض کردیم از صفات پیامبر، خاتم الانبیاء بودن است. خاتم انبیاء یعنی کسی که کامل کننده‌ی کارهای انبیای دیگر است، کار انبیاء را تکمیل می‌کند. لذا اسلام هم کامل است.

اکمال نهایی اسلام به واسطه‌ی  وصایت امیرالمؤمنین و اهل بیت

نکته‌ی جالبی که در تصریح خداوند به اکمال دین اسلام و رضایت دادن خداوند به این‌که دین اسلام، دین برای همه‌ی مردم باشد، این است که اکمال نهایی آن به واسطه‌ی وصایت امیر المؤمنین و ولایت علیّ بن ابی‌طالب و اولاد معصومین ایشان باشد، این نکته خیلی مهم است که اکمال به واسطه‌ی آن‌ها است. «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی‏ وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً»[۳] همه‌ی این‌ها بر وصایت و ولایت امیر المؤمنین متوقّف است.

ایمان در کلام امیرالمؤمنین

«وَ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَیْکَ»[۴] البتّه در جای خود بحث ایمان را از روایات بررسی می‌کنیم که آنچه امیر المؤمنین به صورت قلّ و دلّ در رابطه با ایمان فرموده است این است که: ایمان اوّل اعتقاد قلبی، بعد اقرار لسانی و عمل به جوارح است و آنچه که باید انجام بدهیم. ایمان شامل همه‌ی این‌ها می‌شود.

معنای کلمه‌ی ایمان

کلمه‌ی ایمان از امن گرفته شده است، کلمه‌ی امن یعنی جایی که امنیّت وجود دارد، جایی که آسایش وجود دارد. در باب افعال است، مسلّم معنای تعدیّه بر آن بار می‌شود، ایمن‌سازی کردن است. یعنی انسان مؤمن در همه چیز بر دیگران ایمن‌ساز است. وقتی به کلمه‌ی «یُؤْمِنُونَ» رسیدیم، دامنه‌ی ایمان را هم از لحاظ لغت و استعمالات در عرب و همه از لحاظ آنچه که در قرآن به کار رفته است، کاملاً بررسی می‌کنیم.

اهمّیّت ایمان به انزال ماقبل از اسلام

در سوره‌ی مبارکه‌ی بقره -به عنوان یکی از نهایت چیزهایی که بیان شده است- حقّ عبادت خدا را بیان می‌کند، نسبت به این‌که مسلمان به اسلام باید -آنچه که مسلّم است- ایمان به غیر از آنچه که از خدا هم برای غیر مسلمان‌ها آمده است -یعنی برای موحدّین قبل، ماقبل از اسلام «ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ»– داشته باشد. همه‌ی آن‌ها را هم باید قبول داشته باشد. باید همه‌ی انبیاء را قبول داشته باشد و اصلاً آنچه که اسلام آورده است برای همین است.

در سوره‌ی مبارکه‌ی بقره، به عنوان یکی از نهایت مسائلی که بیان شده است، حقّ عبادت خدا را نسبت به این مطلب بیان می‌کند که مسلّم است مسلمان به اسلام باید به آن چیزی که از طرف خداوند برای غیر مسلمان آمده است –یعنی برای موحّدین قبل، ماقبل از اسلام، «ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ»– مؤمن باشد و همه‌ی آن‌ها و همه‌ی انبیاء را باید قبول داشته باشد. آن چیزی را هم که اسلام آورده است به همین دلیل است.

همراهی حضرت مسیح با امام زمان در هنگام ظهور

در روایات متواتره به ما رسیده است که وقتی حضرت حجه بن الحسن ظهور می‌کنند، حضرت عیسی مسیحی اوّلین کسی است که نماز را به حضرت اقتدا می‌کند که این موضوع باعث می‌شود میلیون‌ها و میلیاردها کسانی که مؤمن به دین مسیح هستند به دنبال او به اسلام به حضرت بقیه الاعظم ایمان بیاورند. این نکته‌هایی است که در این قسمت باید گفته بشود.

تفاوت مقامات رُسُل

می‌فرماید: بین این رسول و آن رسول فرقی هم وجود ندارد البتّه مقامات رسل فرق می‌کند، مرتبه‌ی رسول اکرم از همه‌ی انبیاء بالاتر است و به اعتقاد ما شیعه، حتّی مقام ائمّه‌ی ما از انبیای دیگر متعالی است. یعنی مقام انبیای دیگر جای خود دارد، لکن مقام پیغمبر خاتم به جهت اخلاق و صبر و حلم ایشان نسبت به همه‌ی پیامبران ارجحیّت دارد.

علّت ارجحیّت مقام پیامبر بر دیگر پیامبران

-‌ اخلاق کامل و عظمتی که در اخلاق پیغمبر بود (دلیل این ارجحیّت است). «وَ إِنَّکَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظیمٍ‏»[۵] (این را در مورد دیگر پیامبران) برای آن‌ها نگفتند. حضرت نوح (علی نبیّنا و آله و علیه السّلام) خیلی مرد بزرگوار و صبور و بسیار پیغمبر خوبی بوده است امّا وقتی توحید را تبلیغ کرد و نتوانست به نتیجه برسد، نفرین کرد.

شرط پیامبر اسلام برای  قبض روح شدن توسّط عزرائیل

چه وقت پیغمبر ما نفرین کرد؟! خیلی مهم است که پیغمبر ما هیچ وقت امّت خود را نفرین نکرده است و حتّی در ذیل آیه‌ی: «وَ لَسَوْفَ یُعْطیکَ رَبُّکَ فَتَرْضى‏»[۶] داریم از خدا تضمین خواست تا اجازه‌ی قبض روح به عزرائیل (علیه السّلام) بدهد. گفت: تا تضمین بر بدن امّت خود نگیرم اجازه‌ی قبض روح نمی‌دهم. چون ایشان باید اجازه می‌داد. حضرت عزرائیل نمی‌توانست بدون اجازه‌ی حضرت نبیّ مکرّم او را قبض بکند. جبرائیل (علیه السّلام) وارد شد: «وَ لَسَوْفَ یُعْطیکَ رَبُّکَ فَتَرْضى‏» روز قیامت این‌قدر به تو مقام می‌دهیم تا شفاعت بکنی تا راضی بشوی. پیغمبر تا تضمین نگرفت، اجازه‌ی قبض روح نداد.

امّا آن‌ها ببینید (حضرت نوح) می‌فرماید: دیّاری از آن‌ها باقی نگذار. همه غرق شدند، حتّی فرزند خود او هم غرق شد. حالا احساس به خرج داد گفت: این فرزند من است، او را نجات بده، خدا فرمود: «لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ»[۷]حضرت مسیح می‌آورند.

-‌ ما اعتقاد داریم که ایشان زنده است امّا مسیحیان می‌گویند: به صلیب کشیده است.

-‌ این اعتقاد خود آن‌ها است. چون خود آن‌ها این کار را کردند، فکر کردند حسب ظاهر که این کار را کردند، در عالم معنا هم همین‌طور شد. امّا این‌طور نشد. ما اعتقاد داریم پیغمبرهایی مثل حضرت عیسی، حضرت خضر، حضرت ادریس که زنده هستند می‌آیند در صف اوّل پشت سر حضرت بقیه الله قرار می‌گیرند.

عناد نهادینه شده‌ی  یهودیان با مسلمانان

– بله وقتی به حضرت مسیح ایمان داشته باشند، ببینید خود حضرت مسیح آمد به حضرت حجّت اقتدا کرد، حکمت آن این می‌شود. مسلّم کسانی که واقعاً ایمان داشته باشند می‌آیند ایمان می‌آورند. آن‌ها که نداشته باشند، ایمان نمی‌آورند. مثل همان یهودیانی که آمدند دور مدینه مستقر شدند برای این‌که به آن‌ها خبر رسیده بود که حضرت خاتم الانبیاء در آن منطقه ظهور می‌کند. لذا وقتی دیدند ایشان از قوم عرب برگزیده شد، بعضی از آن‌ها ایمان آوردند، بعضی ایمان نیاوردند. بعضی از آن‌ها حتّی آمدند به مقابله با پیغمبر پرداختند جنگیدند، کشته شدند و عناد خود را نهادینه کردند که واقعاً بین مسلمان‌ها آنچه که نهادینه است در دشمنی یهودیان هستند. همان یهودی‌هایی که واقعاً قصد و غرض داشتند، عناد داشتند ولی برای اوّلین بار به نزدیک مدینه آمدند برای این‌که پیامبری که می‌خواهد ظهور بکند، از میان ما ظهور بکند.

فهرستی از مطالب بیان شده در سوره‌ی بقره

از مطالبی که در سوره‌ی بقره است:

۱) بحث توصیف منافقین و کفّار است که همان اوایل سوره آمده است و آن‌ها را بیان کرده است.

۲) اهل کتاب را به آنچه که آن‌ها آوردند و در دین خدا تفرقه ایجاد کردند، تفرقه‌ای که بین انبیاء ایجاد کردند.

۳) احکامی راجع به قبله، حج، ارث، صوم که مجموعاً مطالبی زیادی در سوره‌ی بقره وجود دارد که گنجانده شده است و آیات درباره‌ی آن‌ها آمده است.

اصل بر مکّی بودن سوره‌ی بقره

-‌ سوره‌ی بقره مکّی است؟

– بله البتّه به غیر از یک سری از آیات آن که مدنی هستند. یک سری از آیات سوره‌ی بقره است که به مناسبت در مدینه نازل شده است که موارد آن وجود دارد.

-‌ تلفیقی از مکّی و مدنی است؟

– اصل بر مکّی بودن این سوره است امّا بعضی از قسمت‌های آن در مدینه نازل شده است که وقتی به تفسیر آن آیات برسیم، بیان خواهیم کرد.

– اصل این سوره مدنی است یا مکّی؟

– مکّی است.

رمز و راز بودن حروف مقطعّه در قرآن

نکته‌ای که در این آیه بود که متذکّر می‌شویم اوّلین کلمه‌ی این آیه و اوّلین آیه‌ای که آمده است با «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» که مجموعاً یک آیه حساب می‌شود، «الم» است.

«الم» حروفی است که بدون حرکت و ترکیب در قرآن استعمال شده است که به رأی بعضی از علمای شیعه، این‌ها از رموز بین پیامبر و خداوند تبارک و تعالی است که ما خیلی متوجّه آن‌ها نمی‌شویم. مرحوم سبزواری می‌فرماید: هر کتابی برای خود رمز و رموزی دارد، رمز و رموز کتاب الله هم آیات حروف مقطعّه‌ی قرآن است.

معنای مقطّعه بودن این حروف در قرآن

به لحاظ این‌که آن‌ها ترکیب نشده است و شکل و صیغه‌ی خاصّی بر آن‌ها ایجاد نشده است، ما آن‌ها را جدا جدا می‌خوانیم، بریده بریده می‌خوانیم. لذا به همین دلیل مقطعّه می‌گویند. یعنی جدا جدا آن‌ها… چون قطع در عربی به معنای برید استعمال می‌شود. ما هم که به قطع، قطع می‌گوییم به دلیل است که انسان از آنچه که به دنبال آن است، قطع پیدا می‌کند، یعنی مطلب را می‌برد و به یک نتیجه‌ی کامل می‌رسد. لذا به آن قطع می‌گویند.

اهمّیّت عجین شدن طلّاب با قرآن

آنچه که در این‌جا وجود دارد این «الم» در ۲۹ سوره از سوره‌های قرآن وجود دارد. متأسّفانه یک جا شنیدم یک طلبه داشت یکی از سوره‌ها را می‌خواند و آن را حرکت داد. «الم» را «اَلم» خواند. معلوم است این شخص خیلی از قرآن دور است. در شأن ما طلّاب و روحانیون این نیست که این‌قدر از قرآن دور باشیم. ما باید با قرآن عجین باشیم. یعنی باید انس بگیریم، متذکّر قرآن باشیم، به نحوی که اصلاً عجین بشویم. یعنی باید گوشت و خون ما با قرآن آمیخته بشود.

‏کمال ضعف دانش پژوه

این خیلی بد است که ما طلبه‌ها در قرآن دچار مشکل بشویم. در یک محلّی گذر می‌کردم، وارد مسجد آن محل شدم. پای منبر یک طلبه‌ای رفتم -ماه مبارک رمضان بود- متن توضیح المسائل حضرت امام را فارسی می‌خواند، این‌قدر انشاء آن را ضعیف می‌خواند که بعد از خواندن چند جمله، خود او به خنده افتاد. این دیگر کمال ضعف یک طلبه است. واقعاً نباید در برابر دشمن‌ها این‌قدر از خود ضعف نشان بدهیم که حال نداشته باشیم که روخوانی قرآن را درست بکنیم. انشاء فارسی را درست نمی‌خواند، می‌خواهد برای مردم مسئله بگوید، می‌خواهد امام جماعت مردم بشود، نماز بخواند! این‌ها نکاتی است که خیلی قابل توجّه است.

یک روحانی بود من به یاد دارم اوائل انقلاب -شاید این‌جا گفته باشم شاید هم نگفته باشم- به محلّ ما آمده بود، «لَا فَضْلَ لِعَرَبِیٍّ عَلَى عَجَمِیٍّ»[۸]، «لا فرق بین العرب و العجم» را خواند، این روایت است که رسول اکرم فرمود: فرقی بین عرب و عجم نیست «إِلَّا بِالتَّقْوَى» این را که خواند گفت: «قَالَ اللهُ الْحَکِیمِ فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ الْکَرِیمِ» بعد این روایت را خواند. یک پیرمردی بود، با سواد بود، اهل مطالعه بود، یک قرآن بزرگی هم با خودآورده بود و در مقابل خود گذاشته بود، رفت دو زانو در مقابل او نشست و گفت: معذرت می‌خواهم ظاهراً اشتباه لپّی شد. به او گفت: چه شده است؟ پیرمرد گفت: شما فرمودید: «قَالَ اللهُ الْحَکِیمِ» این روایت است. گفت: تو چه می‌دانی که این روایت است یا آیه است! همین‌طور که دو زانو نشست رفت انتهای مجلس نشست گفت: خود تو چه می‌دانی؟ این روایت از پیغمبر (صلوات الله علیه) است، شما می‌خوانید: «قَالَ اللهُ الْحَکِیمِ» این هم قرآن این آیه را برای ما پیدا بکنید.

اذعان به ندانستن در هنگام پرسش

نباید این‌طور باشد که آدم جهل مرکّب خود را مدام بخواهد… اگر یک وقت اشتباهی کردید، بگویید: اشتباه کردم. یک وقت برای گیر انداختن فرد عالم است می‌گوید: اسم مادر حضرت موسی چه بود؟ بعد که بلد نباشد، می‌گوید: چه طلبه‌ای هستی که اسم مادر حضرت موسی را بلد نیستی.

سفارش طلّاب به کوششبسیار در تعلیم و تعلّم

امّا در مورد قرآن، چیزی است که همه‌ی ما باید در کنار آن باشیم و از آن برای مردم مطلب بگوییم. در مقام تعلّم و تعلیم باید بسیار کوشش داشته باشیم. در مقام تفهّم واقعاً باید:

همّت بلند دار که مردان روزگار

از همّت بلند به جایی رسیده‌اند.

بی‌علاقه بودن در طلبگی و نخواندن قرآن و توجّه به قرآن و اهل بیت نداشتن فایده‌ای ندارد. لذا این نکته‌ای است که باید گفته بشود.

بخش‌های سه گانه‌ی قرآن

– آن را به مجملات تعبیر می‌کنند. قرآن سه بخش است. یک بخش از آیات قرآن محکمات است، یک بخش از آیات قرآن متشابهات است، یک بخش از آیات قرآن مجملات است.

مُجمل بودن حروف مقطعّه برای انسان‌ها

مسلّم آنچه که ما می‌دانیم این است که حروف مقطعّه برای ما مجمل هستند. یعنی ما نمی‌دانیم. حالا اگر یک نظری هم داده می‌شود، یک چیزی هم گفته می‌شود، کسی هنوز سند دقیق برای این‌ها اقامه نکرده است.

– این هم کلام است. «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏ * الم»، «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» با‏«الم» با هم یک آیه هست. وقتی این دو با هم یک آیه می‌شوند، مسلّم مجمل است.

– نه در این سوره یک آیه‌ی جدا نیست. این را گفتیم که در سوره‌ی مبارکه‌ی حمد «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» یک آیه‌ی مستقل است، بحث آن گذشت. امّا به نظر شیعه و مفسّرین شیعه در سوره‌های دیگر «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» جزء آیه‌ی اوّل حساب می‌شوند. البتّه بعضی از علما احتیاط کرده‌اند، وقتی می‌گویند در نماز آیات آن را بخوانید، می‌گویند: بعد از آن یک چیزی هم از سوره بیاورید. مثلاً در سوره‌ی توحید «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏» که می‌گویید، اکتفا به گفتن آن نکنید و رکوع بروید، «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را بگویید و بعد به رکوع بروید. بقیه را هم چهار تکه بکنید که پنج رکوع شما کامل بشود.

-‌ همه این را نمی‌گویند

– یک آیه نیست. جزء آیه‌ی اوّل است. «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏» غیر از سوره‌ی حمد، جزء آیه‌ی اوّل است. لذا آیه‌ی اوّل این است: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏ * الم».

رجوع به اهل بیت ع برای فهم مطالب قرآن

– ما باید به اهل آن مراجعه بکنیم که اهل بیت هستند، آن‌ها «راسخون فی العلم» هستند و آن‌ها مبیّن قرآن هستند و کار مبیّن قرآن این است که هم مشتبّهات را برای ما واضح بکند هم مجملات را معلوم بکند.

عدم صدور لغو از خداوند

آنچه که مسلّم است از حکیم تعالی چیز لغو صادر نمی‌شود. پس بنابراین آنچه که وجود دارد، برای ما مجمل است، خود آیه مجمل نیست. ما اجمال داریم، ما نمی‌فهمیم. ما محکمات قرآن را می‌فهمیم چون محکم نفس است. متشابهات را می‌فهمیم، دو پهلو دارد. امّا اصلاً مجملات را نمی‌فهمیم، مثل همین حروف مقطعّه که متوجّه آن‌ها نمی‌شویم.

وجود اعجاز در قرآن

اجمال از ناحیه‌ی ما است نه از ناحیه‌ی قرآن. قرآن که ضعف ندارد، قرآن بهترین بیان است. قرآن بهترین فصاحت و بلاغت را در خود دارد، اصلاً در قرآن اعجاز وجود دارد.

اگر شما در بحث‌های در رابطه با سوره‌ی حمد حضور داشتید، در بحث ترکیباتی که ذیل آن تبیان آورده بود، خیلی نکات مهمّی بود که در اعراب‌ها و در حرکات مختلف کلمات سوره‌ی مبارکه‌ی حمد، محمل صحّت است، برای این‌که قرآن اعجاز دارد. به همین راحتی نمی‌توانید بگویید: این غلط است

اعطای مقداری از علم به پیامبر و اهل بیت

– حروف مقطّعه برای ما قابل فهم نیست. قرآن می‌فرماید: «وَ ما أُوتیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلاَّ قَلیلاً»[۹] به پیغمبر و اهل بیت می‌فرماید: ما یک مقدار از علم را به شما دادیم. ما که در برابر اهل بیت چیزی نیستیم. آن‌ها «وَ ما أُوتیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلاَّ قَلیلاً».

قرآن بطونی دارد که اهل بیت نسبت به یک مقدار از آن فهم داشتند، ما نمی‌فهمیم. اگر ما چیزی هم از معانی قرآن بدانیم، از اهل بیت می‌دانیم. یعنی به واسطه‌ی آن‌ها می‌دانیم و الّا خود ما چیزی نمی‌دانیم.

-‌ حروف مقطعّه را بعضی از مفسّران

-‌ احتمال دادند.

– مثلاً این حروف مقطّعه‌ی «کهیعص‏»[۱۰] احتمال دادند در مورد کربلا باشد.

– آن احتمال وجود دارد امّا احتمال، استدلال نمی‌شود. ما نمی‌توانیم مسلّم بگوییم: این «الم» چه می‌گوید. امّا «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» را بنابر آنچه که هم دلالت لفظی داشت، هم در مقامات کلام از آن استعمالات شده بود، توانستیم به طور مسلّم بگوییم که رحمت در رحمان که صفت خاص و شمول عام برای همه‌ی مسلمان‌ها و برای همه‌ی انسان‌ها است. رحیم بر عکس آن است. ما این‌ها را می‌توانیم بگوییم، چون ما معانی و موضوعاتی که در آن‌ها وجود دارد را می‌دانیم و به آن رسیدیم. آن هم به استعمالات عرب‌ها استقراء که بحث لغت آن باشد و هم به بیان اهل بیت.

علّت مُجْمَل بودن حروف مقطعّه

امّا در بیان اهل بیت راجع به «الم» و حروف مقطعّه چیزی مستند که بتوانیم مسلّم در مورد آن اظهار نظر بکنیم نداریم. لذا این‌ها را مجملات می‌گوییم. این مجمل بودن به جهت قرآن نیست، هیچ چیز در قرآن مجمل نیست، امّا بر اهل آن، نه برای ما. برای ما بخشی از قرآن محکمات است، بخشی از قرآن متشابهات است، بخشی از قرآن هم مجملات است.

-‌ در تبیان ۱۲ فراز در مورد حروف مقطعّه گفته است.

– ۱۲ احتمال قول در آن وجود داشت.

اذعان به عدم تحریف

قرآن کریم در بیان قرآن

نکته‌ی بعد بحث «ذلِکَ الْکِتابُ»[۱۱] بود که اوّل آیه‌ی دوم بیان فرموده است. «ذلِکَ الْکِتابُ» ذا با کاف خطاب که یک لام هم قبل از آن بیاید، به معنای اشاره‌ی به دور است. مشارٌ الیه آن باید دور باشد تا برای مذکّر «ذلک» بگویند، برای مؤنّث «تلک» می‌گویند. «ذلِکَ الْکِتابُ» که الف و لام عهد حضور است. «الْکِتابُ» هم یعنی نوشته.

بحث این است: این‌که می‌گویند: «ذلِکَ الْکِتابُ» می‌خواهد بگوید آن که نزد خدا به عنوان قرآن خلق شد، همین است که در دست شما است. «الْکِتابُ» همین کتاب است.

احتمال نزول قرآن به

صورت نوشته شده بر پیامبر

البتّه این را هم بگوییم که خود کتاب و مکتوب بودن، یعنی نوشته شده بوده است. لذا ما حتّی احتمال این را می‌دهیم که قرآن به همین صورت نوشته شده از طرف خدا بر پیغمبر نازل شده است؛ نه این‌که بر سینه‌ی او نازل شد، آن جای خود را دارد. اصلاً خود قرآن که «الْکِتابُ» می‌فرماید؛ «ذلِکَ الْکِتابُ» تا نوشته نشده باشد، چیزی نیست. باید بر یک صفحه‌ای نوشته شده باشد -جنس صفحه هر چه می‌خواهد باشد- تا ما بتوانیم کتاب بگوییم و الّا کتاب معنا پیدا نمی‌کند. در این‌جا مشتق متلبّس به مطلب باشد بشود و الّا کتاب، کتاب نیست. کتاب در صورتی است که آن نوشته شده باشد.

نشان عظمت قرآن کریم در خود قرآن

«الْکِتابُ» می‌فرماید: همین کتابی که در دست ما است، همان کتاب است است. نگفته است: «هذا کتاب»، این کتاب است. گفته است: «ذلِکَ الْکِتابُ» آن که بر سینه‌ی پیغمبر نازل شده بود، آن چیزهایی که بر پیامبران دیگر نازل شده بود، آن که نزد خدا در عالم الست و عالم ذر و این‌ها نازل شده بود -هر چه شما می‌خواهید تعبیر بکنید، چون مسلّم اشاره به دور است- عظمت آن را به ما نشان می‌دهد که هذا همین، یعنی «الْکِتابُ».

این هم نکته‌ی بسیار مهم و قابل توجّهی نسبت به توصیف قرآن است که این قرآن همان است که به پیغمبر نازل شد، همین است که به حضرت عیسی و موسی و حضرات دیگر نازل شده است. لذا این «ذلِکَ» اشاره به دور است. نکته‌ی عظمت آن هم در همین مورد است.

-‌ در نظر ما قرآن متشابه یا محکم است؟

– آنچه که وجود دارد، یک سری از دلالات قرآن برای ما قطعی است، محکمات است. یعنی ما نسبت به آن قطع پیدا می‌کنیم.

-‌ «هُوَ الَّذی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ»[۱۲] یعنی از نظر ما تشابه است یا کلاً متشابه است؟

عدم تَشابُه در ذات قرآن

– تشابه بر ذات قرآن نیست. متشابه بودن آن به این جهت است که در اعصار مختلف، می‌خواهد در زمان‌های مختلف اجتهاد بشود و بر آن زمان تطبیق داشته باشد. و الّا آنچه که مسلّم است قرآن هر چه دارد لغو نیست، همه‌ی آنچه محکم به آن صورت که ما می‌گوییم نیست. محکمی که ما در معنای لغوی می‌گوییم، یعنی از لحاظ دلالت صد درصد است. نسبت به آن یقین مسلّم داریم امّا آن‌جا که متشابه است، دو پهلو است، لذا ما باید در متشابهات توقّف بکنیم تا بتوانیم بیان را از اهل بیت بگیریم و نقل بکنیم.

آنچه که می‌خواهیم بگوییم این است: این «الم»‌ها، این حروف مقطعّه‌ها، از مجملات قرآن است. یعنی از چیزهایی است که متشابه هم نیست، مجمل است.

منابع و مآخذ

[۱]– المیزان فى تفسیر القرآن، ج ‏۱، ص ۴۳٫

[۲]– سوره‌ی بقره، آیه ۴٫

[۳]– سوره‌ی مائده، آیه ۳٫

[۴]– سوره‌ی بقره، آیه ۴٫

[۵]– سوره‌ی قلم، آیه ۴٫

[۶]– سوره‌ی ضحی، آیه ۵٫

[۷]– سوره‌ی هود، آیه ۴۶٫

[۸]– معدن الجواهر و ریاضه الخواطر، ص ۲۱٫

[۹]– سوره‌ی اسراء، آیه ۸۵٫

[۱۰]– سوره‌ی مریم، آیه ۱٫

[۱۱]– سوره‌ی بقره، آیه ۲٫

[۱۲]– سوره‌ی آل عمران، آیه ۷٫

 

 

هدایت به بالای صفحه

  • حجة الاسلام و المسلمین رضوانی
  • يكشنبه ۲۲ ارديبهشت ۰۴

آیه ۸۱ | عوامل عذاب و نجاتِ یهود | جلسه ۱

تفسیر سوره مبارکه بقره آیه ۸۱ جلسه ۱

حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی

عوامل عذاب و نجات و قانون کلى یهود

تفسیر آیات ۸۰ و ۸۱

http://bayanbox.ir/view/7348000871258179768/hadith-line.png

  • حجة الاسلام و المسلمین رضوانی
  • شنبه ۲۱ ارديبهشت ۰۴

آیه 218 | آمرزش و پاداش مؤمنان و مهاجران و مجاهدان‏‏‏ ج 4

  • حجة الاسلام و المسلمین رضوانی
  • پنجشنبه ۲۹ فروردين ۰۴

پژوهش های تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 47

پژوهش های تفسیری آیه 47 سوره بقره

 

پژوهش های تفسیری آیه 47 سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

----------------http://bayanbox.ir/view/7348000871258179768/hadith-line.png----------------

 47 .  یا بَنِی إِسْرائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَ أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعالَمِینَ‏

اى بنى ‏اسرائیل (فرزندان یعقوب) ! نعمت مرا که بر شما ارزانى داشتم به یاد آورید، و اینکه من شما را بر جهانیان برترى بخشیدم.


نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

1) نکته اوّل 

این آیه‏ نیز مانند آیه‏ ى چهلم سوره ‏ى بقره نعمت‏هاى الهى را به بنى‏ اسرائیل یادآورى مى‏ کند؛ چرا که یاد آوردن نعمت‏ها موجب شکرگزارى و افزایش نعمت مى‏ شود، اما فراموشى نعمت‏هاى الهى زمینه ‏ساز ناسپاسى و از دست دادن نعمت‏هاست.

شکر نعمت نعمتت افزون کند

کفر نعمت از کفت بیرون کند

2) نکته دوّم

خداى متعال نعمت‏هاى فراوانى به قوم بنى اسرائیل عطا کرد؛

1) به آنان نعمت بزرگ نبوّت داد

2) سپس از چنگ فرعونیان نجاتشان داد

3) و از رود بزرگ نیل گذراند

4) و غذاهاى نیکو به آنان بخشید

5) و در نهایت، بر فلسطین مسلّط ساخت.

3) نکته سوّم

یکى از نعمت‏هاى الهى به بنى ‏اسرائیل آن بود که آنان را بر معاصرانشان برترى بخشید و بر فرعونیان و کافران مسلّط ساخت. قرآن این‏ گذشته‏ ى افتخارآمیز را به یادشان مى ‏آورد تا سپاس‏گزار این نعمت الهى باشند.
البته منظور از برترى بنى اسرائیل بر جهانیان، برترى آنان بر جهانیان عصر خویش بوده، چرا که بعد از ظهور اسلام، دین یهود نسخ شد و خداى متعال مسلمانان را بهترین امت قرار داد.

4) نکته چهارم

برترى بنى اسرائیل بر اقوام عصر خویش، بدون دلیل وحکمت نبوده است. از آن‏جا که بسیارى از این قوم، در آن عصر، با ایمان و پیرو پیامبران الهى بودند، به طور نسبى از اقوام دیگر برتر بودند و از این رو، خدا آنان را بر کافران و مستکبران پیروز ساخت، ولى هنگامى که روش خویش را تغییر دادند و ستمکارى کردند، خدا آنان را خوار ساخت.

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

1)  به یاد نعمت‏هاى الهى باشید (و سپاس آنها را به جا آورید تا نعمت شما افزون شود) .
2)  پاس‏داشت نعمت‏هاى الهى، وظیفه‏ ى همگانى است.
3) برخى نعمت‏هاى تاریخى را به مردم یادآورى کنید

تا با گذشته ‏ى افتخار آمیز خود آشنا شوند.

4) برترى شما بر اقوام دیگر به دست خداست.

  • حجة الاسلام و المسلمین رضوانی
  • پنجشنبه ۳ مهر ۹۹

آلبوم تصاویر آیت الله بهاء الدینی ره

  • حجة الاسلام و المسلمین رضوانی
  • يكشنبه ۱۶ شهریور ۹۹

تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 21 - جلسه 32

تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 21 - جلسه 32

حجت الاسلام و المسلمین رضوانی

شرح خطبه مُتَّقین (همّام)

----------------http://bayanbox.ir/view/7348000871258179768/hadith-line.png----------------

  • حجة الاسلام و المسلمین رضوانی
  • جمعه ۱۴ شهریور ۹۹

کتاب اربعین حدیث(چهل حدیث) حضرت امام خمینی ره

  • حجة الاسلام و المسلمین رضوانی
  • جمعه ۱ فروردين ۹۹

تفسیر رضوان

  • حجة الاسلام و المسلمین رضوانی
  • يكشنبه ۱۸ اسفند ۹۸

نمودار درختی از پایگاه قرآنی رضوان

  • حجة الاسلام و المسلمین رضوانی
  • سه شنبه ۲۹ بهمن ۹۸
پیوندهای روزانه